Lidice, μια τραγωδία που δεν πρέπει να ξεχασθεί.

Ο ελληνικός κινηματογράφος, τα μετεμφυλιακά χρόνια, περιόρισε αναγκαστικά τα θέματα του, χωρίς αναφορές στον ιστορικό και κοινωνικό περίγυρο, σχηματίζοντας έτσι μια σειρά από  κλισέ -ο πλούσιος με την φτωχιά ή το αντίστροφο, ασαφείς και αχρονικές κοινωνικές αναφορές- ή (στις καλύτερες του στιγμές) τόριξε έξω με την κωμωδία , η οποία στηρίχθηκε σε εξαιρετικούς ηθοποιούς, πολλοί από τους οποίους, με τον αυτοσχεδιασμό τους πάνω σε ένα γενικό και πρωτόλειο σενάριο, μας διασκεδάζουν μέχρι σήμερα.

Μου κάνει εντύπωση πάντως (μια που ανακινήθηκε το θέμα αυτές τις μέρες με την επίσκεψη του προέδρου της γερμανικής Δημοκρατίας), ότι (πλην της εξαιρετικής προσπάθειας του Πάνου Γλυκοφρύδη με την ταινία του "με την λάμψη στα μάτια") δεν έχει γίνει άλλη απόπειρα κινηματογραφικής εξιστόρησης της βαρβαρότητας των ναζί στην χώρα μας. Που δεν ήταν και λίγες. Δίστομο, Κάνδανος, Κερδύλλια, Καλάβρυτα,Χορτιάτης και άλλες που δεν θυμάμαι τώρα. Αναρωτήθηκα πολλές φορές  γιατί άραγε. Προφανώς το μετεμφυλιακό κράτος δεν θα έβλεπε με συμπάθεια, ούτε καν με ανοχή μια τέτοια προσπάθεια και βεβαίως είχε τους τρόπους να εμποδίσει και να σταματήσει κάθε παρόμοια.

Τα γράφω όλα αυτά αφού είδα την τσέχικη ταινία του Petr Nikolaev, Lidice. Το Lidice, ένα συνηθισμένο τσέχικο χωριό, κοντά στην Πράγα , ισοπεδώθηκε κυριολεκτικά από τους ναζί, αφού πρώτα δολοφονήθηκαν όλοι οι άντρες πάνω από τα 15, ενώ τα παιδιά (μερικά εκ των οποίων είχαν 'αρια" χαρακτηριστικά, "χαρίσθηκαν" σε οικογένειες στην Γερμανία προς υιοθεσία, τα υπόλοιπα δηλητηριάσθηκαν σε κινητούς θαλάμους αερίων και οι γυναίκες μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, από το οποίο ελάχιστες γλύτωσαν στο τέλος του πολέμου. Το δε χωριό, πέραν του ότι κάηκε ολοσχερώς, ισοπεδώθηκε κυριολεκτικά και δεν έμεινε έστω και το παραμικρό ίχνος του.

Το γεγονός αυτό (Ιούνιος του 1942) ήταν μέρος των αντιποίνων που ακολούθησαν την δολοφονία του χασάπη της Τσεχοσλοβακίας Heyndrich από Τσέχους πατριώτες. Πέρα από τις εκτελέσεις ρουτίνας αντιποίνων, που ήταν εκατοντάδες στην προκειμένη περίπτωση, η ηγεσία του Γ' Ραϊχ ήθελε και τους πραγματικούς εκτελεστές του Heyndrich. Η αδυναμία όμως να ανακαλυφθούν, καλύφθηκε από κατασκευασμένα στοιχεία που ενοχοποιούσαν σχεδόν όλο το χωριό και η κατάληξη ήταν αυτή που σας περιέγραψα-με εντολή Χίτλερ και Χίμλερ-από την οποία ούτε τα ζώα του χωριού γλύτωσαν.

Προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση η ιστορία αυτή και η αντίδραση του απλού κόσμου  σε πολλές χώρες ήταν οι γονείς να βαφτίζουν τις κόρες τους Lidice. Στο τέλος της ταινίας παραρατίθεται ένα μέρος απ αυτές (κάπου το μάτι μου πήρα και μια Lidice Nikolaide).

Η μνήμη των ανθρώπων χτίζεται πολλές φορές πολύ καλύτερα μέσα από αφηγήσεις που μπορούν να φτάσουν σε κάθε σπίτι και σε κάθε γωνιά. Η μνήμη που θα χρησιμεύσει μελλοντικά για την αποτροπή παρόμοιων καταστάσεων, ισχυροποιείται και μεταδίδεται μέσα από την προσιτή  μορφή τέχνης, όπως είναι ο κινηματογράφος. Στην Ελλάδα δεν το επιδιώξαμε αυτό. Δεν το επιχειρήσαμε καν. Δεν ισχυρίζομαι ότι θα είχαμε θεαματικά αποτελέσματα, αλλά πιστεύω βαθιά ότι θα έπαιζε ένα σημαντικό ρόλο, στην αντιναζιστική στάση του κόσμου, απέναντι σε φαινόμενα που ζούμε σήμερα δυστυχώς. 

Αλλά οι άνθρωποι του σινεμά στον τόπο μας, ακόμη και μετά το 74 δεν ασχολήθηκαν με το θέμα της ναζιστικής θηριωδίας στην Ελλάδα. Ισως γιατί δεν ήταν-και δεν είναι- εμπορικό. Είναι όμως μια υποχρέωση, μια ευθύνη. Κρίμα.

Σ.Σαρακενίδης